W Polsce budynki z wielkiej płyty stanowią ważny element krajobrazu mieszkaniowego. Około 60 tysięcy takich konstrukcji, wybudowanych masowo w latach 70. i 80., jest miejscem zamieszkania dla ponad 10 milionów Polaków. Te budynki, choć służą swojemu celowi od dekad, wymagają pilnej modernizacji, by spełnić współczesne standardy energetyczne, estetyczne i zdrowotne. Termomodernizacja budynków z wielkiej płyty jest jednym z kluczowych narzędzi, pozwalających na poprawę jakości życia mieszkańców, ochronę środowiska oraz podniesienie efektywności energetycznej kraju.
Wyzwania energetyczne i konieczność modernizacji
Wiele budynków wielkopłytowych przeszło w ciągu ostatnich dwóch dekad termomodernizację. Jednakże, z perspektywy rosnących kosztów energii, zmieniających się regulacji i wymagań klimatycznych, dotychczasowe prace okazują się niewystarczające. W wielu przypadkach termoizolacja została wykonana niskiej jakości materiałami lub w sposób niedokładny, co sprawia, że jej efektywność energetyczna pozostawia wiele do życzenia.
Budynki te, często zlokalizowane w atrakcyjnych obszarach miejskich, stały się bardziej szczelne w wyniku wymiany stolarki okiennej i izolacji ścian. Niestety zakłóciło to działanie wentylacji grawitacyjnej, prowadząc do problemów z jakością powietrza w mieszkaniach i rozwojem pleśni. Zjawiska te przekładają się na wyższe ryzyko chorób układu oddechowego i inne problemy zdrowotne mieszkańców.
Korzyści z kompleksowej termomodernizacji
Termomodernizacja budynków wielkopłytowych to proces, który przynosi wielorakie korzyści. Zastosowanie nowoczesnych technologii, takich jak lepsze materiały termoizolacyjne, systemy wentylacji mechanicznej z rekuperacją oraz odnawialne źródła energii (OZE), pozwala na redukcję zużycia energii o 33%-63% w zależności od stanu wyjściowego budynku. Przekłada się to na znaczące oszczędności finansowe dla mieszkańców.
Korzyści termomodernizacji obejmują także poprawę komfortu cieplnego w mieszkaniach, stabilizację temperatury wewnętrznej oraz eliminację zimnych przeciągów i przegrzewania w lecie. Poprawa systemów wentylacyjnych wpływa pozytywnie na jakość powietrza, co jest kluczowe dla zdrowia mieszkańców, zwłaszcza w dużych miastach zmagających się z problemem smogu.
Dodatkowym atutem jest wzrost wartości nieruchomości. Zmodernizowane budynki są bardziej atrakcyjne na rynku wtórnym, a ich lepszy wygląd wpływa na estetykę całych osiedli. Termomodernizacja wspiera także polską gospodarkę, ponieważ remonty wykonują lokalne firmy budowlane z wykorzystaniem rodzimych materiałów.
Obecne systemy wsparcia termomodernizacji, takie jak programy Banku Gospodarstwa Krajowego (BGK) czy Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚGW), oferują pomoc finansową. Niemniej, potencjał tych instrumentów nie jest w pełni wykorzystywany. Przykładowo, formuła ESCO, polegająca na finansowaniu inwestycji z oszczędności energetycznych, pozostaje niewystarczająco popularna ze względu na brak informacji oraz niski maksymalny poziom dofinansowania w niektórych programach.
Rola decydentów i perspektywy na przyszłość
Decydenci powinni skoncentrować się na stworzeniu bardziej spójnego systemu wsparcia, który obejmie lepsze koordynowanie działań agend rządowych i samorządowych oraz wprowadzenie transparentnych zasad finansowania termomodernizacji. Kluczowe jest także zapewnienie stabilnych i długoterminowych źródeł finansowania, powiązanych np. z przychodami ze sprzedaży praw do emisji CO2. Takie zmiany mogłyby znacząco poprawić atrakcyjność modernizacji dla spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych. Dodatkowo, niezbędne jest wprowadzenie mechanizmów zachęcających do instalacji nowoczesnych technologii, takich jak odnawialne źródła energii czy inteligentne systemy zarządzania energią
Polski rynek termomodernizacji wymaga edukacji i promocji wśród mieszkańców, spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych. Konieczne są ogólnopolskie kampanie informacyjne pokazujące korzyści modernizacji oraz przykłady udanych projektów. Warto rozważyć utworzenie lokalnych centrów doradztwa energetycznego, które pomagałyby mieszkańcom w podejmowaniu decyzji dotyczących modernizacji.
Te postulaty są wynikiem najnowszych badań przeprowadzonych na budynkach z wielkiej płyty. W oparciu o te prace Polska Izba Budownictwa, Sieć Badawcza Łukasiewicz – Instytut Innowacji i Technologii ITECH oraz Jarosław Guzal (Grupa Globenergia) wraz z grupą ekspertów przygotowała opracowanie na temat aktualnych możliwości termomodernizacji budynków z wielkiej płyty w Polsce. Raport zatytułowany „10 milionów szans, czyli jak termomodernizować budynki z wielkiej płyty w Polsce” wskazuje niezbędne działania, bez których proces ten na szeroką skalę nie będzie możliwy. Dokument zawiera szereg rekomendacji zarówno dla polityków, jak i spółdzielni czy wspólnot mieszkaniowych.
Raport jest dostępny do pobrania na stronie Polskiej Izby Budownictwa (https://pib.net.pl/images/termomodernizacja/PIB_RAPORT_2024.pdf )
Polska Izba Budownictwa