Choroba zwyrodnieniowa stawów jest najczęstszą chorobą narządu ruchu. Powstaje w wyniku zachwiania procesu tworzenia i degradacji chrząstki stawowej, a z czasem atakuje również struktury podchrzęstne i kości. Jest ona niemal nieodłączną cechą wieku podeszłego. Stanowi ważną przyczynę niesprawności ruchowej osób po 65. roku życia. Dlatego też warto wiedzieć, jakie są przyczyny oraz przebieg choroby zwyrodnieniowej i jak radzić sobie z bólem stawów.
Skąd bierze się choroba zwyrodnieniowa stawów?
Aby chrząstka stawowa mogła prawidłowo spełniać swoje zadania, chondrocyty, czyli komórki odpowiedzialne za produkcję macierzy chrząstki oraz enzymów ją degradujących, muszą działać sprawnie. Prawdopodobnie najważniejszymi czynnikami zaburzającymi prawidłowe procesy w stawach są starzenie oraz czynniki mechaniczne. Wskazuje na to wzrastająca z wiekiem liczba przypadków choroby, występowanie choroby w stawach najbardziej obciążonych oraz większa częstość występowania wśród pacjentów otyłych czy z istniejącymi wcześniej deformacjami stawów. Niewykluczone, że czynniki genetyczne również odgrywają znaczącą rolę w patogenezie zwyrodnienia stawów. Choroba ta charakteryzuje się znacznymi zmianami zarówno w składzie, jak i właściwościach mechanicznych chrząstki. Początkowo procesy naprawcze nadążają za procesem niszczenia chrząstki, jednak z czasem zaczynają przeważać sygnały wywołujące utratę chondrocytów oraz ubytki macierzy chrzęstnej. Czynniki odpowiedzialne za zmianę odpowiedzi z naprawczej na uszkadzającą pozostają niezrozumiałe.
Czynniki ryzyka wystąpienia choroby zwyrodnieniowej
Wyróżniamy dwie postaci choroby zwyrodnieniowej: pierwotną, której przyczyn nie znamy, oraz wtórną, wywołaną miejscowymi uszkodzeniami struktur, nieprawidłowościami budowy stawu lub chorobami ogólnoustrojowymi. Czynniki predysponujące do wystąpienia choroby to:
- starszy wiek,
- płeć żeńska,
- nadmierna masa ciała – nadwaga i otyłość,
- czynniki mechaniczne (np. sport wyczynowy, praca wymagająca częstego zginania kolan),
- mutacje genetyczne (np. defekty kolagenu).
Przebieg naturalny choroby zwyrodnieniowej
Objawy zajęcia stawów w przebiegu zwyrodnienia zachodzą stopniowo i dotyczą zwykle jednego lub kilku stawów. Najczęściej zajęte są stawy biodrowe, kolanowe, międzykręgowe odcinka szyjnego oraz dolnego odcinka lędźwiowego, międzypaliczkowe palców ręki, a także stawy nadgarstkowo-śródręczne oraz skokowo-śródstopne. Objawy choroby zwykle występują po 50. roku życia. Objawem dominującym jest ból, występujący w zajętym stawie podczas ruchu. Gdy zmiany są bardziej zaawansowane, może się on pojawić również w spoczynku. Typowy jest tzw. ból startowy, czyli o największym natężeniu podczas pierwszych ruchów, po okresie bezruchu. Charakterystyczne jest również ograniczenie ruchomości w stawie i wtórne zaniki mięśniowe. Rzadziej może dochodzić do zniekształcenia stawów, tkliwości uciskowej, trzeszczenia lub wysięku w stawie.
Jak zdiagnozować zwyrodnienie stawów?
Rozpoznanie choroby opiera się na objawach klinicznych. Zwykle wystarczy dokładne zebranie wywiadu i zbadanie pacjenta przez lekarza. Można również skorzystać z badań pomocniczych, takich jak RTG stawów, czy technik bardziej zaawansowanych, jak tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny.
Na czym polega leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów?
Niestety nie istnieje leczenie przyczynowe tego schorzenia. Możemy jedynie łagodzić objawy choroby. Głównym celem jest zwalczanie bólu i jak najdłuższe utrzymanie sprawności.
Leczenie farmakologiczne należy rozpocząć od stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych, np. ketoprofenu. Jak działa ketoprofen? Wtórnie, w wyniku zmian metabolicznych, w chrząstce dochodzi do rozwoju stanu zapalnego. Niesteroidowe leki przeciwzapalne poprzez łagodzenie zapalenia powodują zmniejszenie odczuwania bólu. Dopiero w przypadku nieskuteczności leków tej grupy można sięgnąć po opioidowe leki przeciwbólowe. Niekiedy lekarz może rozważyć dostawowe podanie glikokortykosteroidów lub kwasu hialuronowego. W zaawansowanych przypadkach rozważa się leczenie operacyjne.
Niebywale istotna jest również edukacja pacjenta, stosowanie diety pozwalającej uzyskać odpowiednią masę ciała oraz fizjoterapia mająca na celu maksymalne przedłużenie sprawności.
https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.16.13. Data dostępu: 1.12.2017.